Sốt xuất huyết là gì?

Sốt xuất huyết hay còn gọi sốt xuất huyết Dengue là một bệnh do muỗi truyền, xảy ra ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. Sốt xuất huyết nhẹ gây sốt cao và các triệu chứng giống như cúm. Thể nặng của sốt xuất huyết có thể gây chảy máu nghiêm trọng, giảm huyết áp và tử vong.

Sốt xuất huyết thường bùng phát vào mùa mưa ở những nơi có môi trường vệ sinh kém. Bệnh thường xuất hiện ở trẻ em do bản tính hiếu động, ham chơi nên trẻ thường thích chơi những chỗ tối, đồng thời thân nhiệt, nhịp thở, tình trạng ra mồ hôi ở trẻ nhiều hơn người lớn nên muỗi dễ phát hiện và đốt trẻ hơn.

Nguyên nhân của sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết lây truyền do muỗi cái thuộc chi Aedes đốt. Có 4 loại muỗi mang virus sốt xuất huyết như muỗi Aedes aegypti, Aedes aegypti queenslandensis, Aedes aegypti formosus, Aedes albopictus.  Muỗi Aedes hoạt động vào ban ngày và chỉ có muỗi cái mới đốt người và truyền bệnh. Khi muỗi cái Aedes hút máu bệnh nhân nhiễm virus dengue, virus này sẽ ủ bệnh trong cơ thể muỗi khoảng 8 đến 11 ngày và sau đó muỗi có nguy cơ truyền bệnh cho người. Khi virus vào cơ thể người, chúng tuần hoàn trong máu từ 2 đến 7 ngày. Trong khoảng thời gian này nếu muỗi Aedes hút máu thì virus được truyền cho muỗi.

Triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em

Thời kỳ ủ bệnh: 3 - 6 ngày sau khi muỗi đốt.

Giai đoạn đầu, triệu chứng của trẻ không đặc hiệu thường bị nhầm với các bệnh khác như cúm. Trẻ thường khởi phát với triệu chứng sốt cao đột ngột, kéo dài từ khoảng 2-7 ngày. Các triệu chứng đi kèm như đau đầu, đau cơ, xương hoặc khớp, buồn nôn, nôn mửa. Ở trẻ em, đau họng và đau bụng thường là những triệu chứng nổi trội.

Hạ sốt xuất hiện vào ngày thứ 3 đến ngày thứ 5 thường kèm biểu hiện chấm xuất huyết, khi ấn vào, những vết chấm đỏ này không biến mất. Các nốt xuất huyết này thường ở nách, ngực, cẳng tay, cẳng chân.

Hầu hết trẻ phục hồi trong vòng một tuần hoặc lâu hơn. Trong một số trường hợp, các triệu chứng xấu đi và có thể đe dọa tính mạng. Đây được gọi là sốt xuất huyết nặng, sốt xuất huyết Dengue hoặc hội chứng sốc Dengue. Các dấu hiệu cảnh báo thường bắt đầu vào ngày đầu tiên hoặc hai ngày sau khi hết sốt, và có thể bao gồm:

• Trẻ lừ đừ, mệt mỏi,
• Tay chân lạnh, không đo được huyết áp, mạch không ổn định...
• Đau bụng dữ dội
• Nôn mửa liên tục
• Chảy máu nướu răng hoặc mũi
• Có máu trong nước tiểu, phân hoặc nôn mửa
• Chảy máu dưới da, có thể trông giống như bầm tím
• Khó thở hoặc thở nhanh
• Mệt mỏi
• Khó chịu hoặc bồn chồn

Khi thấy xuất hiện những dấu hiệu này cần phải đưa trẻ đến ngay bệnh viện để được điều trị kịp thời.

Vì sao sốt xuất huyết ở trẻ em nguy hiểm?

Sốt xuất huyết ở trẻ em nguy hiểm do sốt xuất huyết ở trẻ em thường nặng hơn sốt xuất huyết ở người lớn vì có khả năng rơi vào sốc và tái sốc hơn ở người lớn. Vì bị sốc nên trẻ có nguy cơ bị suy nội tạng dẫn tới tử vong.

Đồng thời, phụ huynh thường chủ quan khi trẻ mắc bệnh sốt xuất huyết bởi ở giai đoạn đầu trẻ thường chỉ sốt. Phụ huynh thường tự ý điều trị bệnh cho bé tại nhà khi trẻ bị mắc bệnh sốt xuất huyết, việc điều trị sai cách khiến cho trẻ có nguy cơ biến chứng nặng. Và thường khi bệnh đã trở nặng và nguy hiểm, trẻ mới được đưa tới bệnh viện.

Chẩn đoán sốt xuất huyết ở trẻ

Chẩn đoán sốt xuất huyết có thể khó khăn vì các dấu hiệu và triệu chứng của nó có thể dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác - chẳng hạn như chikungunya, virus Zika, sốt rét và sốt thương hàn.

Chẩn đoán dựa vào:

• Yếu tố dịch tễ
• Biểu hiện lâm sàng
• Xét nghiệm công thức máu: giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu và tăng hematocrit.
• Chẩn đoán huyết thanh học tìm Dengue

Điều trị sốt xuất huyết ở trẻ

- Không có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh sốt xuất huyết.

- Thuốc giúp giảm đau, hạ sốt: sử dụng acetaminophen, tránh các loại thuốc aspirin, ibuprofen và naproxen sodium vì có thể làm tăng nguy cơ biến chứng chảy máu do sốt xuất huyết.

- Bù dịch: bằng đường uống hoặc truyền tĩnh mạch

- Nếu trẻ bị sốt xuất huyết nặng:

• Chăm sóc hỗ trợ trong bệnh viện
• Truyền dịch tĩnh mạch (IV) và bù điện giải
• Theo dõi huyết áp
• Truyền máu để thay thế lượng máu mất

Phòng ngừa sốt xuất huyết cho trẻ

Vắc xin

- Ở các khu vực trên thế giới có bệnh sốt xuất huyết phổ biến, vắc xin sốt xuất huyết (Dengvaxia) được chấp thuận cho những người từ 9 đến 45 tuổi đã từng bị sốt xuất huyết ít nhất một lần. Thuốc được tiêm ba liều trong suốt 12 tháng. Năm 2019, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ đã phê duyệt vắc-xin cho những người từ 9 đến 16 tuổi đã từng bị sốt xuất huyết trong quá khứ và những người sống ở các vùng lãnh thổ của Hoa Kỳ như Guam, Puerto Rico và Quần đảo Virgin thuộc Hoa Kỳ - nơi có bệnh sốt xuất huyết phổ biến.

- Tuy nhiên Tổ chức Y tế Thế giới nhấn mạnh rằng vắc xin tự nó không phải là một công cụ hữu hiệu để giảm sốt xuất huyết ở những khu vực có dịch bệnh phổ biến. Phòng chống muỗi đốt và kiểm soát quần thể muỗi vẫn là phương pháp chính để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh sốt xuất huyết.

Ngăn ngừa muỗi đốt

- Sử dụng kem chống muỗi.

- Phương pháp bảo hộ cá nhân như mang tất, vớ dài.

- Giảm môi trường sống của muỗi: giảm thiểu các khu vực có nước đọng, là nơi đẻ trứng của muỗi. Đậy kín các dụng cụ chứa nước, giảm tối đa các vật dụng có thể chứa nước mưa (lốp xe cũ, chén bát cũ…), hay nước sạch như bình bông, bàn cầu trong các phòng trống không có người ở, hầm nước ở các chung cư . Có thể dùng các loại sinh vật trong nước tiêu diệt trứng của muỗi. Khi có dịch thì cần đến phun thuốc diệt muỗi trên diện rộng.